Upcyclecentrum Almere laat kinderen circulaire economie beleven

Upcyclecentrum Almere

Gemeente Almere ontving in 2019 een financiële bijdrage voor het door ontwikkelen van een circulair ambachtscentrum, Upcyclecentrum Almere genaamd.

Dit is een plek waar producthergebruik hoog in het vaandel staat door bijvoorbeeld een kringloopwinkel, een reparatiewerkplaats en de milieustraat met elkaar te verbinden. Zo kan het onnodig weggooien van grondstoffen en materialen worden voorkomen. Ook worden leerlingen van primair en voortgezet onderwijs hierbij betrokken.

Johan Splinter, beleidsadviseur Stadsreiniging in de gemeente Almere, en Sabina Kok, projectleider programmalijn Onderwijs / Upcyclecentrum en werkzaam bij Stichting Stad & Natuur Almere, vertellen over het Upcyclecentrum en de samenwerking met het onderwijs.

Hoe ziet het Upcyclecentrum er uit?

Het Upcyclecentrum is een combinatie van een overdekt recycleperron, een mooie ontvangstruimte (‘de Belevingsruimte’), een praktijklokaal en drie ateliers voor ondernemers. De ondernemers maken op basis van de afvalstromen van het Upcyclecentrum nieuwe producten.

Het Upcyclecentrum is daar waar mogelijk van hergebruikte materialen gemaakt. Daarnaast is veel aandacht besteed aan duurzaamheid in de vorm van hergebruik van water en zonne-energie.

Het Belevingscentrum

De belevingsruimte is geheel ingericht van hergebruikte materialen die afkomstig zijn van het Upcyclecentrum. Zo is o.a. de vloer gemaakt van afvalhout en de wanden zijn van een oude middelbare school uit Almere.

De Steiger

Het Upcyclecentrum ligt op het bedrijventerrein De Steiger. De gemeente Almere is actief bezig om van dit bedrijventerrein een Circulaire Hub te maken. Dit houdt in dat de Steiger een bedrijventerrein wordt, speciaal gericht op circulaire economie en circulaire ondernemers. Op de Steiger versterken gelijkgestemde bedrijven elkaar en op deze manier wordt er ook een doorstroommogelijkheid gecreëerd voor de startups uit het Upcyclecentrum.

Johan: “De drie ateliers waren vanaf de planvorming direct heel belangrijk. We willen aan de bewoners van Almere laten zien dat de spullen die gebracht worden ook daadwerkelijk waarde hebben. In de ateliers zitten jonge startups die van spullen die op het Upcyclecentrum worden gebracht weer nieuwe producten maken. In Almere praten we niet alleen over circulaire ondernemen, maar we laten ook in de praktijk zien wat dit is en wat de mogelijkheden zijn.”

Hoe werkt het Upcyclecentrum samen met het onderwijs?

Afdeling Stadsreiniging van de gemeente Almere werkt samen met Stichting Stad & Natuur (S&N) Almere voor het lesaanbod voor scholen. S&N is binnen Almere verantwoordelijk voor het lesaanbod voor scholen op het gebied van natuur, milieu en voeding en bereikt jaarlijks ruim 20.000 leerlingen in Almere.

S&N werkt sinds juni 2019 mee met het Upcyclecentrum en richt zich op het maken van lesaanbod voor het primair onderwijs met als doel het onderwijs zowel in de eigen school als op het Upcyclecentrum, circulaire economie te laten beleven door concreet aan de slag te gaan met lessen zoals ‘Anatomie van de afvalzak’ en ‘Afval = Grondstof’.

Het voortgezet onderwijs wist vervolgens ook snel de weg naar het Upcyclecentrum te vinden. Dit resulteerde in het uitwerken van een 'Expeditie Upcyclen' voor het voortgezet onderwijs, mbo en hbo. Daarnaast heeft de middelbare scholengemeenschap OSG De Meergronden meegedaan aan een projectweek rondom Circulaire Economie.

Samenwerking

Aan het lesaanbod voor het primair onderwijs (PO) werken verschillende partners mee zoals Renewi, de Zero Waste Foundation, de Ewasterace en circulaire ondernemers uit het Almeerse netwerk. Het lesaanbod voor het voortgezet onderwijs (VO) wordt samen met het voortgezet onderwijs opgesteld en blijkt steeds weer maatwerk te zijn om het goed aan te laten sluiten bij de lesmethoden, lesaanpak en het profiel van de school.

Sabine: “Vanzelfsprekend koppelen wij vanuit Stad & Natuur de evaluaties van de lespakketten terug naar Renewi, zodat het lespakket up-to-date-kan blijven en per schooljaar wordt aangepast aan de wensen van de scholen.”

De ondernemers uit het Upcyclecentrum werken ook mee lespakketten. Er wordt gewerkt aan een digitaal lespakket gekoppeld aan de Week van Tweedehands Textiel.

Vanwege het Corona-virus kunnen de leerlingen nu niet meer naar het Upcyclecentrum komen, maar dit  betekent niet dat we er niets gebeurt. Er worden nu vier lessen ontwikkeld waarin de leerlingen leren over de wereld achter textiel. De leerlingen worden elke dag uitgedaagd om zelf een oud kledingstuk een tweede leven te geven. Dit project wordt samen met de twee ondernemers vanuit het Upcyclecentrum uitgevoerd: Seefd en Unravelau.

Wie zijn jullie contacten binnen de scholen?

Alle scholen in Almere scheiden hun afval in de klas en op school. Stad & Natuur heeft veelvuldig contact gehad met de schoolbesturen van Almeerse Scholen Groep en Stichting Prisma met 18 basisscholen om het raamwerk voor afvalscheiding voor de scholen op te stellen.

Stad & Natuur werktnnauw samen met Collage, de organisatie binnen Almere die verantwoordelijk is voor het cultuuraanbod op de scholen. Samen met Collage is ook een lesaanbod gemaakt voor de Floriade (FloriAlly) en worden thema’s als upcyclen en hergebruik, voeding en techniekonderwijs zowel vanuit de natuur kant als de cultuur kant aangeboden.

Stichting Stad & Natuur is als vast aanspreekpunt met de scholen aangesteld door de gemeente en onderhoudt alle contacten binnen de scholen. Stad & Natuur werkt binnen de basisscholen samen met de leerkrachten, teamleiders en de directie. Binnen de middelbare scholen wordt veel afgestemd met de teamleiders en betrokken mentoren of vakdocenten.

Hoe is de samenwerking met de scholen tot stand gekomen?

In 2018 heeft Almere een nieuwe aanbesteding gedaan voor het gescheiden inzamelen van het bedrijfsafval afkomstig van de Almeerse gemeentelijke gebouwen. Hierbij zijn een groot aantal van de Almeerse scholen aangesloten. Vanaf halverwege 2019 is gescheiden inzameling op scholen in gang gezet en mogelijk gemaakt. Het was daarna aan de scholen om zelf in de klas aan de slag te gaan.

Het project voor afval scheiden op de scholen, maar ook het Upcyclecentrum, vallen beide onder de afdeling Stadsreiniging van de gemeente Almere. Omdat Stad & Natuur veelvuldig samenwerkt met de gemeente Almere en contacten heeft met alle scholen uit Almere, lag het ontzettend voor de hand om ook de programmering voor het Upcyclecentrum gezamenlijk op te pakken en een lessenreekst te ontwerpen met de naam Afval =Grond(s)TOF”, vertelt Sabine Kok.

Hoeveel leerlingen bereiken jullie met het Upcycle centrum?

In juni, oktober en november 2019 hebben 28 groepen (van groep 1 PO tot het HBO) het Upcyclecentrum bezocht voor ‘Expeditie Upcyclen’. De Expeditie houdt in dat een klas wordt ontvangen op het Upcyclecentrum. De leerlingen krijgen uitleg over de ambities van de gemeente Almere op het gebied van Circulaire Economie, Duurzaamheid en Upcyclen. Ze krijgen natuurlijk ook uitleg over het gebouw zelf en de ondernemers in het gebouw.

Sabine: “De lessen worden ‘organisch’ aangeboden. We zetten een raamwerk neer en elke vraag die wordt gesteld wordt genoteerd en zo bouwen we de Expeditie Upcyclen elke keer weer uit.”

Wat kost het?

Het kost vooral geloof in de boodschap vanuit zowel de opdrachtgever (gemeente Almere) en de opdrachtnemer (Stad & Natuur). Er zijn in Nederland al veel lesprogramma’s over hergebruik ontwikkeld, maar de boodschap upcyclen en circulaire economie of circulaire ambachtscentra is nog vrij nieuw. Dit houdt in dat we goed op zoek moeten om die verbindingen te leggen en die pakketten te ontwikkelen die passen bij het Upcyclecentrum, vertelt Johan.

Hoe zorg je voor een langdurige goede relatie met elkaar?

Volgens Sonja gebeurt de samenwerking tussen de gemeente en Stad & Natuur in goed overleg en op basis van dagelijkse afstemming. “De beide partijen moesten elkaar eerst leren kennen, maar zien na een half jaar goed waar de verbeter en ontwikkelpunten liggen en pakken deze gezamenlijk op.”

In 2020 wordt de samenwerking voortgezet op basis van minimaal 16 uur per week projectleiding. De inzet van de projectleider valt onder het ontwikkelbudget van €95.000 exclusief btw. Voor dit bedrag worden alle lesmiddelen gemaakt, worden de ‘verhalenvertellers’ van Expeditie Upcyclen getraind en wordt de communicatie richting het onderwijs vormgegeven.

Wat willen jullie bereiken? En hoe hou je dat vast?

Zoveel mogelijk Almeerders, kinderen én volwassenen, kennis laten maken met de boodschap Afval=Grondstof. De focus ligt daarbij niet alleen op lespakketten in de klas, het scheiden van afval in de klas, het bezoeken van het Upcyclecentrum en projectweken gericht op het hergebruik van afval als waardevolle grondstof. Maar de aandacht richt zich ook op bewustzijn en bewuster aankopen, zodat de berg afval hopelijk steeds kleiner wordt omdat we materialen vanzelfsprekend gaan hergebruiken en we zichtbaar maken dat afval waardevol is.

Om dit te kunnen bereiken is er voldoende mankracht nodig om de uitvoering van alle plannen verder vorm te geven. Daarnaast moet er een heldere visie op het Upcyclecentrum gekoppeld aan al lopende initiatieven binnen de gemeente Almere en het thema duurzaamheid zijn. En er is natuurlijk ook afzet nodig voor de circulaire producten. Hier doet de gemeente Almere momenteel onderzoek naar.

De duurzaamheidsagenda van de gemeente Almere vormt de kapstok voor veel circulaire ambities en geeft een mooie focus voor het verder vormgeven van de lespakketten voor het onderwijs.