Aan de slag met een CA: van risico’s nemen tot impact maken
Oude spullen krijgen een tweede leven, materiaalstromen worden beter gescheiden en er gaat minder in de verbrandingsoven. Mooie milieuvoordelen van een circulair ambachtscentrum (CA). Maar een CA biedt meer, zo weten Sara Sprong, strategisch adviseur beheer openbare ruimte en participatie bij de gemeente Wijk bij Duurstede en Marloes Nooijens, projectmanager Upcycle Mall Rotterdam. Beiden zetten een CA op in hun gemeente. Welke voordelen én uitdagingen zien zij?
Nooijens: ‘We zijn gewend om alles door de bril van de lineaire economie te bekijken, iedere euro moet terugverdiend. Maar dat denken in euro’s is oud denken. De maatschappelijke effecten kun je niet altijd in euro’s uitdrukken.’ Tijd voor nieuw denken dus. En daar hoort soms ook het nemen van risico’s bij.
Ontmantelen, verhuizen en weer opbouwen
Neem bijvoorbeeld de Upcycle Mall, een bijna volledig circulair gebouwd CA. Het gebouw van de Upcycle Mall was jarenlang een laboratorium in Delft. Dat pand is vorig jaar uit elkaar gehaald en verhuisd naar Rotterdam. Daar wordt het straks opgebouwd als de nieuwe Upcycle Mall. Als die af is, kunnen basisschoolleerlingen ernaartoe op excursie. ‘Zij leren over circulariteit en leren iets maken van materialen waarvan ze dachten dat het afval was. Dit worden de circulaire makers van de toekomst. Maar ook bieden we als de Upcycle Mall straks af is kansen aan startende circulaire ondernemers om zich verder te ontwikkelen.’
Sprong sluit zich hierbij aan. In Wijk bij Duurstede komt een demontagehal op de milieustraat naast de kringloop. Deze hal heeft straks 4 tot 6 werkplaatsen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Hier gaan ze aan de slag om afgedankte spullen uit elkaar te halen en materialen beter te scheiden. Anders dan in Rotterdam is hier de bouw nog niet begonnen, maar is er al wel een partij gevonden die de demontagehal gaat runnen. ‘Deze mensen werken niet fulltime, dus hier kunnen veel meer dan 6 mensen aan de slag. Ze worden hier opgeleid om hopelijk door te stromen naar een andere baan. In onze gemeente hebben we te maken met een regionale sociale dienst, de besparing op uitkeringskosten komt niet direct terug op onze begroting.’
‘De praktijk pakt altijd anders uit’
Volgens beiden is het een goed idee om deze maatschappelijke voordelen goed zichtbaar te maken als je een circulair ambachtscentrum opstart. Sprong: ‘Ook is het belangrijk dat je alle scenario’s van tevoren goed in kaart brengt. De bouw en de invulling van de demontagehal liepen in eerste instantie gelijk op. Maar door vertraging in het bouwproces is de aanbesteding voor de invulling van deze hal inmiddels al afgerond. Het kan op papier nog zo goed in elkaar steken, de praktijk pakt toch altijd anders uit.’
Ook is het volgens haar belangrijk dat je lokale partijen al vroeg in het proces betrekt. ‘Zeker als het gaat om een aanbesteding. Dit zijn ingewikkelde trajecten waar lokale partijen niet vaak mee te maken krijgen. Wij hebben hiervoor een kwartiermaker aangenomen aan wie lokale partijen vragen konden stellen over deze procedure. Hij heeft hen echt op weg geholpen.’
Op tijd de juiste huurders vinden
In Rotterdam deed Nooijens iets vergelijkbaars, alleen dan om input op het ontwerp op te halen bij circulaire ondernemers. ‘Het concept dat we aan het bouwen zijn is natuurlijk vrij nieuw. We moesten dus weten waar zij behoefte aan hebben, welke randvoorwaarden zijn er nodig? Wat is een betaalbare huur? Wij zijn nu begonnen met de bouw, maar de invulling van de ruimtes is nog niet rond.’
In de plannen is ook een horecagelegenheid opgenomen. Daarnaast wil Rotterdam bedrijven met naamsbekendheid in de Upcycle Mall om meer bezoekers te trekken. Hierbij is het volgens Nooijens wel belangrijk dat deze bedrijven circulaire ambities hebben. ‘Hierover zijn we nu met een aantal partijen in gesprek. Ook komt er een conceptstore waar spullen die opgeknapt zijn, weer worden verkocht.’
‘Volgend jaar staat dat gebouw er, maar vinden we in de tussentijd wel de juiste huurders? Dat vind ik soms wel spannend’, geeft Nooijens toe. ‘Wij hebben ervoor gekozen om de exploitatie als gemeente zelf te doen omdat het een innovatief concept is met een maatschappelijke functie. Daar willen we in beginsel zelf op kunnen sturen.’
Verder praten om van elkaar te leren
Sprong en Nooijens besluiten na dit gesprek contactgegevens uit te wisselen en verder te praten om van elkaar te kunnen leren. Nooijens: ‘Ik ben bijvoorbeeld heel benieuwd hoeveel ruimte je nu nodig hebt voor een werkplaats. Dit zijn heel praktische dingen waar wij iets aan hebben en kunnen gebruiken voor de verdere invulling van de Upcycle Mall.’
