Retourstroom wasmachines van recycling naar reparatie en refurbishing:

Druppel of doorbraak?

In 2030 wil de rijksoverheid een landelijk dekkend netwerk van circulaire ambachtscentra hebben. Er wordt in veel gemeenten dan ook volop geëxperimenteerd met diverse materiaalstromen zoals meubels, hout, textiel en elektrische en elektronische apparaten. ‘Bevordering van hergebruik en reparatie’ is het doel, met 2050 als stip op de horizon voor de circulaire economie. Maar lang niet alle initiatieven zijn een lang leven beschoren, bieden veilig, gezond werk en dragen inhoudelijk substantieel bij aan het landelijke doel.

Op zoek naar initiatieven die wel deze belangrijke bouwstenen voor een duurzaam businessmodel hebben, dus toekomstbestendig zijn, serieus werk bieden én klaar zijn voor opschaling, kwam de redactie uit bij De Kringloper in Roosendaal, die in nauwe samenwerking met de grootste producent van huishoudelijke apparaten in Europa, BSH, teruggekomen wasmachines onder handen neemt en een tweede leven geeft. Beide partijen zijn nu zover dat ze andere circulaire ambachtscentra oproepen het concept over te nemen. Is dit nog een druppel op de gloeiende plaat, een kleine impuls met groot effect, of kunnen we spreken van een doorbraak?

Elektrische en elektronische apparatuur behoort, als onderdeel van consumptiegoederen, tot een van de vier prioritaire stromen in het Nationaal Programma Circulaire Economie, kortweg NPCE. Het gaat om een productcategorie waar nog veel winst te behalen valt in termen van grondstofgebruik, grondstofsubstitutie, levensduurverlenging en hoogwaardige verwerking, de vier circulariteitsknoppen van het NPCE. Groot witgoed staat in die productcategorie met 55.628 ton, ingezameld in 2022, met stip bovenaan. Volgens Stichting Open, die de belangen van de gezamenlijke producenten behartigt vanwege hun producentenverantwoordelijkheid, is het ‘langer op de r-ladder blijven én voldoen aan de recyclingdoelstelling van 65%’ het gezamenlijke doel.

Retouren

BSH, als grootste fabrikant van Europa van bekende merken zoals Bosch, Siemens, Neff en Gaggenau, valt onder producentenverantwoordelijkheid en moet dus zorgen voor de inzameling en verwerking tot recyclebare materialen. Maar de weg omhoog op de r-ladder gaat met kleine stapjes. Gerko Reurink, hoofd Field Service Region, is verantwoordelijk voor de retouren in Nederland en vertelt aan de telefoon waar het op zijn afdeling begon. ‘Er komen regelmatig ongebruikte wasmachines terug. Denk aan showroommodellen, modellen die door hun formaat toch niet in de keuken of badkamer bleken te passen of gloednieuwe modellen met een klein defect dat niet direct gerepareerd kon worden. In praktijk werden deze apparaten vernietigd en de materialen gerecycled. Dat vonden we doodzonde. Onze systemen waren er eenvoudigweg niet op ingericht. We vroegen ons af of het anders kon. We namen contact op met Branchevereniging Kringloop Nederland en polsten of er een circulair ambachtscentrum was dat hierin met ons wilde samenwerken. Dat werd De Kringloper. Na een jaar experimenteren werd De Kringloper Premium Refurbisher. We voeren nu wekelijks 15 tot 20 apparaten af, die we doneren. Daarmee voorkomen we verspilling, en dat is ons hoofddoel.’

Samenwerking

Een belangrijke voorwaarde die BSH stelt is dat alleen gewerkt mag worden met originele onderdelen. ‘Er zijn genoeg reparateurs en zelfs refurbishers op de markt actief. Dat mag ook, je hebt er geen certificaat voor nodig. Maar wij willen onze goede naam graag beschermen. Dat kan alleen als met originele onderdelen wordt gewerkt. Doe je dat niet, dan kunnen vervelende dingen gebeuren. Denk aan een vervangen bedieningspaneel, waarna een kookwasprogramma start terwijl de klant een wolwasprogramma verwacht. Of nog erger, een wasdroger die wordt gerepareerd met goedkope onderdelen van ver weg, waarna brandgevaar ontstaat.’

De samenwerking met De Kringloper heeft ertoe geleid dat de eigen retourstroom onder controle is. Nu voert Gerko besprekingen met bekende retailbedrijven om ook hun retourstroom volgens dit model te verwerken. Het gaat dan om de apparaten die retour komen van de consument na aankoop van een nieuw apparaat. ‘Dat zijn enorme aantallen die - na een goede controle en vervanging van essentiële onderdelen - vaak weer jaren meekunnen.’  Inmiddels knapt De Kringloper ook deze apparaten op en verkoopt ze daarna weer.

Praktijk

Om te zien hoe dit in praktijk uitpakt, bezoek ik De Kringloper, gevestigd op het terrein van het ruime, goed ingerichte Grondstoffencentrum van Saver in Oud-Gastel. Na de entree vind je direct aan je rechterhand het gratis inleverpunt voor textiel, fietsen, witgoed, elektronica en computerspullen. Wat opvalt: het zijn geen aftandse, vieze loodsen, maar moderne, goed verlichte, onderling verbonden werkruimten waar het prettig werken is. En dat dragen de mensen, de meesten met een afstand tot de arbeidsmarkt, ook uit.

Marktsegment

Bij de keuze voor de werkplaatsen, legt directeur Robbert van Walsum uit, spelen ‘een sluitende business case, een daadwerkelijke bijdrage aan de circulaire economie en toekomstbestendigheid’ een doorslaggevende rol. ‘Een nieuwe werkplaats vergt ten slotte een duurzame investering.’ Voor de witgoedwerkplaats zijn de perspectieven ronduit rooskleurig. Het marktsegment waar deze werkplaats zich op richt, bestaat uit mensen in de regio met een kleine beurs en mensen die duurzaam willen leven. De afzet verloopt via eigen kringloopwinkels in Bergen op Zoom, Steenbergen, Etten-Leur en Roosendaal, waarmee ‘de keten kort en de transportkosten relatief laag gehouden worden.’

Certificering

Zichtbaar trots vertelt hij dat de werkplaats het eerste gecertificeerde kringloopbedrijf is voor elektrische apparaten en daarnaast ook de titel ‘Premium Refurbisher’ voor BSH mag dragen. Het gehele proces beslaat drie afgebakende werksoorten: inzamelen, repareren/refurbishen en verkoop. Het reparatie- en refurbishingtraject zelf gebeurt volgens een vast protocol. Na inname wordt de wasmachine volgens Van Walsum visueel gekeurd, op ongeveer 50 punten gecontroleerd, vervolgens gerepareerd met originele onderdelen of refurbished. De mensen die zorgen voor reparatie en refurbishing zijn opgeleid en krijgen regelmatig een vaste monteur vanuit BSH/Bosch op bezoek krijgen voor overleg en begeleiding. Ook het opleidingstraject kwam tot stand in samenwerking met BSH. Daarmee staat het hele traject goed op de rit en is de kringloop gesloten, want de vraag naar dit type product, vooral onder studenten en mensen met een smalle beurs, is ‘enorm groot’, zegt Van Walsum. Een mooie stap op de r-ladder, die volgens beiden bij landelijke opschaling zonder twijfel een doorbraak genoemd kan worden.