Zodra je een apparaat openschroeft, komen er legio regels om de hoek kijken

Stichting De Kringloper ging de uitdaging aan

Kringloopbedrijf stichting De Kringloper in Roosendaal, Bergen op Zoom, Steenbergen en Etten-Leur was al een circulair ambachtscentrum voordat de term als zodanig bestond. Onder het motto ‘Voor mens én milieu’ werd vorig jaar meer dan 3 miljoen kilo goederen ingezameld, waarvan 85 procent op enigerlei wijze werd gerecycled. ‘Bij ons werken zo’n 200 medewerkers, waarvan ongeveer 60 in dienstverband, 50 mensen vanuit het sociaal werkbedrijf en 90 vrijwilligers, verspreid over vier winkels en drie projectlocaties’, vertelt manager operations Robbert van Walsum. ‘Elke kilo die er binnenkomt staat voor ongeveer 1 euro omzet en van elke 100 euro omzet gaat 67 euro naar werkgelegenheid binnen de stichting.’ De Kringloper werkt samen met elf gemeenten en veel sociale partners. Het bestuur van de stichting wordt gevormd door de directeur/bestuurder die ook de directeur is van het afvalinzamelbedrijf Saver N.V..

Sociale onderneming

Robbert: ‘Binnen de stichting hebben we de afdeling KANS die zich volledig richt op het begeleiden van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarbij kijken we naar de mogelijkheden van het individu en bieden we binnen De Kringloper een motiverende leeromgeving. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de taaltrajecten die we aanbieden waarbij Nieuwe Nederlanders naast het werken binnen De Kringloper ook taalles krijgen van onze eigen NT2 docent.’

WEEELABEX-gecertificeerd

‘Repareren, demonteren en testen deden we al jaren’, zegt Robbert. ‘Testen is niet uniek voor kringloopbedrijven. Even de stekker van de mixer, Senseo of strijkijzer in het stopcontact, dan het apparaat schoonmaken en vervolgens in de winkel zetten.’ Maar reparatie en demontage zijn een andere zaak. ‘Vooral de laatste jaren zijn daar steeds meer regels en richtlijnen voor gekomen. Zodra je een apparaat openschroeft, moet je sinds 2015 het WEEELABEX-keurmerk hebben.’ We hebben destijds na zorgvuldige overweging besloten om door te gaan met repareren en demonteren, dus om het keurmerk aan te vragen. Daar komt veel bij kijken. Je wordt ieder jaar ge-audit, het ene jaar betreft het een grote audit, het andere jaar een tussentijdse toets. Deze is gebaseerd op een massabalans-systeem: de kilo’s die erin komen, moeten er als deelcomponenten zoals processoren, radiatoren, koelers en kabels ook weer uitgaan in bepaalde verhoudingen. Tijdens een certificeringstraject controleert de auditor de ene week de batch pc’s en de week erop komt hij alle resultaten auditen. Klopt het gewicht, zijn de percentages in orde, maar ook: hebben de medewerkers de juiste instructies gehad, zijn de gebruikte apparaten en de instrumenten waarmee je weegt netjes gekeurd. Het is voor een klein kringloopbedrijf dat jaarlijks zo’n 400 ton elektra demonteert net zo’n strenge keuring als voor een bedrijf dat jaarlijks honderd keer zo veel verwerkt. Dat is pittig.’

Vier inkomende en 36 uitgaande stromen

De Kringloper is WEEELABEX-gecertificeerd voor Small Domestic Appliances (SDA), ICT, Telecom en Large Household Appliances (LHA): witgoed. ‘Het gaat per stroom. Je kunt je bijvoorbeeld ook voor boilers, beeldschermen, koelkasten en zonnepanelen certificeren, maar wij hebben gekozen voor de stromen die bij ons het meest binnen komen en die het best verkoopbaar zijn. Naar ICT is veel vraag en naar witgoed ook. We zijn benaderd door grote bedrijven om samen te werken op het gebied van refurbished witgoed. Dan is het handig dat je kan laten zien dat deze apparaten hier netjes verwerkt worden.’ De Kringloper scheidt de inkomende apparaten na demontage in 36 grondstofstromen. Een regel is ook dat deze stromen alleen naar WEEELABEX-gecertificeerde afnemers mogen worden afgevoerd. ‘Ik rapporteer bijvoorbeeld dat er tien ton kabels is afgevoerd, de afnemer rapporteert vervolgens dat die tien ton bestond uit zeventig procent plastic en dertig procent koper. Je ziet soms dat sommige componenten wel en andere niet binnen de certificering vallen, daar moet je heel zorgvuldig mee omgaan, want daar wordt goed opgelet.’

Meer dan 90 vragen

In mei had De Kringloper weer een audit. ‘Je moet dan 93 vragen in het Engels bevestigend kunnen beantwoorden en hiervan bewijs kunnen leveren. Ik kan enkele opnoemen:

• Heeft de operator alle benodigde vergunningen en licenties en zijn die overeenkomstig de wetgeving.
• Is er in het management genoeg aandacht voor Kwaliteit, Gezondheid, Veiligheid en Milieu (QHSE)
• Is er aandacht voor voortdurende verbeteringen op al je activiteiten.
• Zijn leveranciers getoetst, hebben de afnemers verklaringen afgelegd.
• Kun je aantonen dat de medewerkers de juiste instructie hebben gehad.
• Heb je van te voren de risico’s in kaart gebracht.’

Alles onder controle

Per productstroom is een informatiekaart voor je deelnemers vereist. ‘Als je bijvoorbeeld met lithiumbatterijen werkt, wordt op zo’n kaart aangegeven wat de onderdelen zijn, wat de risico’s zijn, hoe ermee omgegaan moet worden en hoe de materialen afgevoerd moeten worden. Ook het gebruikte gereedschap moet gemeld worden en welke veiligheidsmiddelen zoals brandblussers aanwezig zijn’, legt Robbert uit. ‘Het gaat er in feite om of je overzicht hebt en of je alles goed op orde en onder controle hebt. Ik doe tussentijds kleine audits, dan hoef je niet eenmaal per jaar alles uit de kast te trekken.’ Demontage gebeurt in samenwerking met één van de sociale partners waarbij De Kringloper de activiteit als dagbesteding aanbiedt. ‘De begeleider werkt al heel lang op onze locatie en neemt alles van te voren door met de medewerkers. Ze werken op netjes ingerichte werkplekken met mondkapjes op en handschoenen aan en weten precies wat ze moeten doen en welke componenten in welke bak moeten.’

WEEELABEX-kosten

‘De certificering op zich is niet zo duur’, zegt Robbert. ‘Het certificaat kost je ongeveer 1000 euro per jaar. Vervolgens betaal je 2500 euro voor de audit. Maar dat zijn nog de minste kosten. Je hebt de juiste vergunningen nodig, de gereedschappen en de weegschalen moeten geijkt zijn en je hebt een registratiesysteem nodig waarin je alles registreert en monitort. Er zijn heel veel randvoorwaarden die ook het nodige kosten. Gelukkig hebben we zelf een ICT-afdeling met veel kennis en knowhow.’

Al met al is het hele WEEELABEX-gebeuren vrij complex. ‘Maar ik hou wel van een uitdaging. Commercieel gezien is het soms lastig om de juiste volumes te halen, omdat de markt in beweging is. Wat de ene maand heel veel opbrengt, zakt de andere maand weer helemaal in. Daar moet je op leren inspelen. Zo verkopen we bijvoorbeeld processoren vaak niet meer per kilo maar per stuk en kunnen we ook een testrapport meeleveren. Dat voegt meer waarde toe.’

Gemeentelijke vergunning

Maar er zijn meer regels. ‘Op het moment dat je spullen uit elkaar gaat halen, betitelt de gemeente je als ‘installatief’, vertelt Robbert. ‘De manier waarop gemeenten daarmee omgaan verschilt. In Bergen op Zoom, waar deze locatie zich bevindt, heeft het heel lang geduurd voor we de juiste vergunning hadden Er komt veel bij kijken: bodemonderzoek, akoestisch onderzoek, toetsing van vrijkomende afvalstromen. De gemeente wil ook weten wat er met de spullen gebeurt, hoeveel transportbewegingen er zijn en of je gaat exporteren.’ Behalve op reparatiegebied wordt ook algemeen gecontroleerd. ‘Elke gemeente gaat weer anders om met het Digitaal Opkopers Register (DOR), waarin iedereen die in tweedehands goederen handelt, moet aantonen waar de goederen vandaan komen, voor welk bedrag het is ingekocht en aan wie het voor hoeveel is verkocht. In de ene gemeente word je voortdurend gecontroleerd, in de andere gemeente helemaal niet. Het DOR valt onder de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en vrijstelling hiervoor moet dus via de burgermeester. Ik begrijp dat het misschien een goede regeling is om illegale praktijken van dubieuze handelaren tegen te gaan, maar met tachtig huisophalingen in elf verschillende gemeenten, en honderden klanten per dag is het onmogelijk om elk artikel te gaan registreren in een digitaal dossier. Maar ondanks dat blijven we hard werken aan onze mooie doelstellingen.’

Reparatie computers en witgoed

Reparatie geschiedt bij de kringloper op de ICT-afdeling, waar veel kennis zit. ‘Daar hebben we de software voor de WEEELABEX-activiteiten zelf ontwikkeld’, vertelt Robbert. ‘Daarnaast zijn we als Microsoft Authorized Refurbisher gespecialiseerd in het professioneel en veilig ontmantelen van computers en servers. Dat is wel een ding: je zit met AVG-regels en databescherming, dus je moet vastleggen hoe je daarmee omgaat. Op de lege computers kunnen we vervolgens een tweedehands Microsoft-licentie installeren en met de computer mee verkopen.’ In de witgoedwerkplaats worden wasmachines, vaatwassers en drogers gerepareerd. ‘Een wasmachine kost gemiddeld 160 euro bij ons, met een jaar garantie. Dat is een vijfde van de nieuwprijs. We volgen een uitgebreid testprogramma en -protocol per apparaat en registreren dat, zodat we achteraf precies weten wie wat aan welke machine heeft gedaan.’ De helft van wat er binnenkomt aan witgoed en elektra, vorig jaar zo’n 400 ton, kan worden gerepareerd. Vrijwel alle gerepareerde apparaten worden weer verkocht. ‘Verzamelaars en studenten hebben altijd belangstelling. En in Brabant zitten veel seizoensarbeiders, die altijd wel in zijn voor een laag geprijsde, netjes geteste laptop met de juiste software.’

Deskundigheid

Het vinden van deskundige ICT’ers en reparateurs blijkt geen probleem. ‘We hebben hiervoor onze eigen medewerkers en steken veel tijd in samenwerken met onder andere scholen en andere bedrijven’, zegt Robbert. ‘Momenteel zijn we aan het onderzoeken of we met een grote leverancier het witgoed kunnen repareren dat zij zelf hebben ingezameld. Dit gaan we doen met onze monteurs én de monteurs van de leverancier. In september starten we de pilot.’

‘We doen hele toffe dingen. Dat zie je niet alleen aan de buitenkant, de sfeer en de professionaliteit. Je ziet het ook aan de keurmerken, de dienstverlening, de sociale insteek en de samenwerkingen met allerlei verschillende partners, regionaal, maar ook landelijk en internationaal’, vertelt Robbert. Hij blijft aan de weg timmeren.