Zo creëer je een goede basis voor je CA

Subsidie geeft op twee manieren een boost aan het opstarten van een circulair ambachtscentrum. Financiële middelen maken het makkelijker om een kwartiermaker in te huren of een haalbaarheidsstudie uit te voeren. En anderzijds kan de einddatum die aan de subsidie gekoppeld is, dienen als stok achter de deur om voortvarend aan de slag te gaan. Je hebt niet per se subsidie nodig om een circulair ambachtscentrum op te starten. Dit artikel staat vol goede tips die je kunnen helpen bij het opstarten van een circulair ambachtscentrum.

Stel kwartiermaker aan en onderzoek materialenbehoefte

24 partijen zijn al zo’n twee jaar bezig met een circulair ambachtscentrum. Wat kunnen we van hun ervaringen leren? Hoe ga je met een circulair ambachtscentrum aan de slag? ‘Begin met inventariseren wat de belangrijkste partijen zijn, die de pilaren zullen vormen onder je circulair ambachtscentrum’, vertelt Sabrina van der Linden, adviseur circulaire economie bij Rijkswaterstaat. Nu de eerste subsidierondes ten einde zijn, ziet ze veel mooie voorbeelden langskomen. Ook in de Startersgids Circulaire Ambachtscentra vind je tips, ervaringen en inspirerende voorbeelden.

‘Op wie kun je bouwen? Sommige gemeenten stellen binnen de eigen organisatie een ervaren kwartiermaker aan die de verbinding tussen verschillende partijen en initiatieven coördineert. Andere gemeenten hebben daar de capaciteit niet altijd voor, die kunnen de subsidie gebruiken door voor de coördinatie van het circulaire proces iemand in te huren.’

‘Deze kwartiermaker gaat vaak eerst om de tafel met een kringloopwinkel, een milieustraat, een reparatieplek (zoals een Repair Café), onderwijs en partijen uit het sociale domein (zoals een sociale werkplaats). Er gebeurt vaak al heel veel op het gebied van circulariteit, onder andere met bewonersinitiatieven. Door de verbinding te leggen tussen partijen die hier zicht op hebben, voorkom je dat je dingen dubbel gaat doen. Ga ook niet lukraak materialen verzamelen, maar onderzoek waar behoefte aan is. Hebben lokale ondernemers en opleidingen vooral behoefte aan hout? Dan focus je daarop.’

Zet een herbruikbaar-container met grondstoffencoach op de milieustraat

Veel circulaire ambachtscentra kiezen ervoor om een container voor herbruikbare producten op de milieustraat te zetten. Dit heeft een juridische reden, want iemand die iets in de container voor hergebruik stopt, dankt het materiaal niet af maar geeft te kennen dat het materiaal beschikbaar is voor verkoop in bijvoorbeeld een kringloopwinkel. Het is dus belangrijk dat producten die geschikt zijn voor hergebruik, daadwerkelijk in die speciale container voor hergebruik terechtkomen.

Om te beoordelen of materiaal geschikt is voor hergebruik en ervoor te zorgen dat herbruikbare producten in de juiste bak terechtkomen, is een grondstoffencoach nodig. Zo kunnen mensen die op het punt staan iets weg te gooien wat herbruikbaar is, worden geholpen om dit in de container voor hergebruik te doen. Voor het werven van personeel ligt samenwerking met het sociaal domein voor de hand. Daar heb je veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en die dolgraag werkervaring willen opdoen. Maar ook is het mogelijk om bestaand personeel van de milieustraat op te leiden tot grondstoffencoach en die een extra taak te geven.

Sla de handen ineen met andere gemeenten

Hoe ver zijn de ambachtscentra die als eerst subsidie kregen? ‘Dat verschilt’, zegt Van der Linden. ‘Sommige gemeentes begonnen met het bouwen van een fysiek circulair ambachtscentrum en dat is natuurlijk een proces van de lange adem. Daar gaat het circulaire proces eigenlijk nu pas beginnen. Andere gemeenten beginnen met een kleinschalig pilot, knopen wat initiatieven aan elkaar en leggen de verbinding met ondernemers, onderwijs, sociale werkplaatsen enzovoorts.’

‘Ook slaan een aantal kleine, bij elkaar gelegen gemeenten, soms de handen in één. Je kan er dan voor kiezen om in één gemeente een uitgebreide milieustraat te ontwikkelen en omliggende gemeenten te betrekken bij het inzamelen van materialen. In Overijssel zie je dat Zwolle en Staphorst gebruikmaken van de opslagruimte in het buitengebied en de hoeveelheid aan inwoners van de stad voor de aanvoer en aankoop van herbruikbare spullen.’

Ook na de projectperiode door met je CA

'Gedurende de projectperiode stuitten gemeenten ook op onverwachte obstakels, zoals natuurlijk het coronavirus. Dit leidde tot het moeten annuleren van bijeenkomsten. Ook kampten gemeenten soms met personeelstekort, een lagere beschikbaarheid van materialen of een projectpartner die afhaakte. Toch gaan na de projectperiode (de periode dat de subsidie loopt) bijna alle gemeenten door. Slechts een paar gemeenten moeten op basis van uitgevoerde haalbaarheidsstudies nog besluiten of ze doorgaan.’

Vijf ervaringstips van gemeenten bij de opstart van een circulair ambachtscentrum:

• Organiseer gecoördineerde acties per wijk om te informeren, op te halen en te scheiden. (Gooi en Vechtstreek)
• Werk met een klein, slagvaardig projectteam. Blijf elkaar goed op de hoogte houden van ontwikkelingen binnen jouw taken, om te voorkomen dat eilandjes ontstaan. Probeer in vroegtijdig stadium helder te krijgen welke partij welke rol op zich neemt. Denk niet alleen aan rolverdeling voor de pilotfase, maar ook op langere termijn. (Hoeksche Waard)
• Werk samen met een partij die veel ervaring heeft met de inzet van menselijk kapitaal. Het opwerken van materialen kan vaak niet zonder inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en ondersteuning vanuit het sociaal domein. (Goeree-Overflakkee)
• Organiseer een bedrijvenbijeenkomst. Zo kun je bedrijven inspireren en samen met producenten en verwerkers opzoek gaan naar kansen om afvalstromen om te buigen naar waardevolle grondstofstromen. Organiseer, bij een netwerk in wording, een aantal keer per jaar partnerbijeenkomsten, zodat netwerkpartners samen op nieuwe ideeën komen. (WaardeRing)
• Bewoners haken sneller aan als je ze ook daadwerkelijk betrekt bij projecten. Door de praktische uitvoering in een wijk van kleine of grote projecten krijgt het CA een gezicht en kunnen bewoners zich ermee identificeren. (Arnhem)