Wat opvalt in de regiobijeenkomsten en de 8 CA-knelpunten waaraan we werken
De regiobijeenkomsten die we sinds 2023 voor en met de Circulaire Ambachtscentra organiseren, leveren ons waardevolle inzichten op. We vroegen een aantal betrokkenen wat hun belangrijkste take-aways zijn. En wat de hobbels zijn waar meerdere initiatieven tegenaan lopen.
In het kernteam Circulair Ambachtscentrum (CA) werken Rijkswaterstaat, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, BKN, NVRD, Stichting Repair Cafe en VNG samen. Een van de gezamenlijke taken is het organiseren van de jaarlijkse regionale bijeenkomsten voor alle CA’s binnen een provincie. ‘In de regiobijeenkomsten zie ik dat het programma CA er vooral is om een toekomstbestendige basis neer te leggen voor de partijen die bezig zijn met een CA’, vertelt Caspar Bosch van de NVRD. ‘Die partijen zijn meestal aan het pionieren, waardoor ze ook van elkaar verschillen. Daardoor heeft elk initiatief te maken met andere lokale knelpunten, maar ook een eigen kracht. De onderlinge bereidheid van de CA’s om kennis uit te wisselen en van elkaar te leren is groot en dat is mooi om te zien.’
Inspirerend
Dat ziet ook Liza Hoefnagels van Branchevereniging Kringloop Nederland (BKN): ‘Die bereidwilligheid van de deelnemende organisaties is ook het eerste waaraan ik moet denken. Kringlooporganisaties en milieustraten willen bijvoorbeeld op provinciaal niveau de goederenstromen in kaart brengen. En doen daarbij ook eventuele voorzetten voor een gezamenlijke strategie. Ze willen gezamenlijk bijdragen aan de circulaire economie en daarbij verliezen ze ook het sociale aspect niet uit het oog.’ De vele ideeën die bij de regiobijeenkomsten naar voren komen inspireren haar. ‘Zoals het specialiseren in stromen, wat het demonteren, repareren en upcyclen van grote hoeveelheden makkelijker moet maken. En wat ook arbeidsplaatsen creëert voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.’
Business-case
Adviseur Circulaire Economie bij Rijkswaterstaat Jacqueline Rohde constateert dat er veel enthousiasme op de initiatieven zit. De regiobijeenkomsten hebben volgens haar vooral een netwerkfunctie: ‘Via de bijeenkomsten kunnen in de regio nieuwe samenwerkingen ontstaan en kan contact met de provincie worden gelegd. Daarnaast maakt het voor ons programmateam inzichtelijk waar wij de initiatieven mee kunnen helpen.’
Zo zijn er een aantal knelpunten waar meerdere CA’s mee te maken hebben. Caspar: ‘Alle partijen hebben behoefte aan een juridische en financiële basis om op te bouwen. Ze hebben vragen als: welke ruimte biedt de wet om mijn circulaire idee uit te voeren? En hoe zorg ik dat ik mijn business-case rondkrijg? Hoe laat ik de maatschappelijke waarde die ik creëer terugkomen in mijn business-case?’ Jacqueline vult aan: ‘En daarnaast is er een behoefte aan het opleiden van mensen vanuit een Circulaire Economie perspectief’.
De acht knelpunten
Hieronder vind je een opsomming van de acht belangrijkste knelpunten die we zien. Per knelpunt lees je wat het programma CA daar al aan doet én wat er nog beter kan. Heb jij zelf nog andere ideeën over wat het programma kan doen om aan deze knelpunten te werken? Laat het dan weten via het contactformulier!
1 - Kennisuitwisseling
Met zoveel partijen die aan een CA werken, is het een uitdaging om te zorgen dat iedereen op de hoogte is van elkaar, terwijl dat wel belangrijk is.
Wat we daaraan doen
Op de interactieve kaart kun je zien waar de andere circulaire ambachtscentra zich bevinden en waaraan ze werken. Daarnaast worden praktijkervaringen gedeeld via lunchlezingen, artikelen en de ‘CA in de pers’-pagina. Kennis onderling wordt gedeeld via de LinkedIn-pagina en de Whatsappgroep. Ook waren er Q&A’s voor starters.
Wat beter kan
Het is altijd de wens om de hoeveelheid best practices en andere vormen van kennisdeling op te schalen naar een hogere frequentie en andere/onderbelichte thema’s.
2 - Financiering en businesscase
Verschillende CA lopen tegen de businesscase aan, bijvoorbeeld omdat ze willen draaien zonder subsidies. Of omdat ze moeite hebben om de maatschappelijke (niet-financiële) meerwaarde aan te tonen.
Wat we daaraan doen
In 2024 was ‘circulaire businessmodellen’ het onderwerp van de Netwerkdag (zie het verslag). Impact Institute maakte een rapport over het meten van de maatschappelijke impact. Ook ontwikkelen we een cursus businesscases voor CA en de koplopergroep werkt aan kennisdeling op dit onderwerp.
Wat beter kan
We kunnen andere businessmodellen voor CA onderzoeken, zoals de voordelen van het hebben van pop-upkringloopwinkels in de binnenstad. Daarnaast nog meer praktijkvoorbeelden delen via artikelen en lunchlezingen.
3 - Provinciale/regionale samenwerking
Meer regionale samenwerking tussen CA kan zorgen voor betere uitwisseling van kennis en materialen. Dit gebeurt nu op bepaalde plekken, maar nog niet in het hele land.
Wat we daaraan doen
Er is contact met alle provincies en de wens is dat zij (en andere regionale partijen) aanhaken bij de regiobijeenkomsten. Sommige provincies organiseren ook bijeenkomsten voor CA.
Wat beter kan
We kunnen het contact verbeteren met álle provincies en bespreken welke rol zij kunnen innemen in het programma. Ook zorgen dat de provincies van elkaar weten wat ze doen. Daarnaast ook het contact met andere regionale partijen verbeteren.
4 - Afzetmarkt
De afzetmarkt voor de door circulaire ambachtscentra ontwikkelde producten is soms een probleem. Daarnaast is er een wens om op te schalen rondom bepaalde stromen. Zodat CA op grotere schaal kunnen repareren of upcyclen.
Wat we daaraan doen
We bekijken via de provincies regionaal hoe we stromen kunnen uitwisselen. Daarnaast delen we voorbeelden van samenwerkingen tussen CA en bedrijven (bijvoorbeeld Roosendaal). Op de interactieve kaart is te zien welke ambachtscentra aan welke stromen werken.
Wat beter kan
Het actief regionaal koppelen van partijen (aanbod van en vraag naar bepaalde stromen verbinden), mogelijk via de regionale partijen.
5 - Arbeidsschaarste
CA hebben vaak moeite nieuw personeel te vinden. Daarnaast is er soms weinig capaciteit om mensen op te leiden.
Wat we daaraan doen
Kortgeleden zijn in regio Parkstad en vanuit Cedris bijeenkomsten georganiseerd over CA en het sociaal domein, waaraan het programma een bijdrage leverde. Ook werken we aan het vergroten van de hoeveelheid kennis over reparatie in het onderwijs, zodat uiteindelijk meer reparateurs de arbeidsmarkt op komen.
Wat beter kan
We kunnen het contact met de regionale arbeidsmarkt versterken, bijvoorbeeld via BKN. Ook willen we meer kennis delen over hoe CA het beste kunnen samen werken met het sociaal domein, op basis van praktijkervaringen.
6 - Juridische kwesties
Vanwege de nieuwheid van het concept van een CA, spelen er veel juridische vragen. Die gaan onder andere over het combineren van functies op de milieustraat, de afvalstatus en aanbestedingen.
Wat we daaraan doen
In het rapport van Hekkelman worden de juridische zaken waarmee je als CA te maken kan hebben op een rij gezet. Daarnaast komt er een handreiking Voortgezet gebruik op de milieustraat. Dat is een praktische gids voor het inrichten van de milieustraat en over waarmee medewerkers rekening moeten houden.
Wat beter kan
Als programma moeten we zorgen dat de rapporten goed landen bij de verschillende partijen, zodat iedereen er echt mee aan de slag kan. Zo wordt er een online sessie georganiseerd. Daarnaast zullen Rijkswaterstaat, BKN en de NVRD samenwerken in de communicatie om zoveel mogelijk mensen te bereiken.
7 - Organisatie
Er leven vragen over hoe de samenwerking te organiseren is: Wie moet het geheel coördineren? Moet er één entiteit komen? En hoe moeten afspraken met partijen worden gemaakt?
Wat we daaraan doen
In de Startersgids zijn de inzichten uit alle praktijkervaringen gebundeld (zie hoofdstuk 3 en 6). Daarnaast is er een voorbeeld van een intentieverklaring en een samenwerkingsovereenkomst, gebaseerd op wat we in de praktijk zagen. Dit was ook onderwerp van gesprek bij de Q&A’s voor starters.
Wat beter kan
We kunnen meer kennis en best practices delen als deze beschikbaar zijn.
8 - Communicatie en gedragsverandering
Er is altijd behoefte aan meer communicatie over CA. Zowel naar gemeenten en andere partijen, als naar inwoners. Kennis over gedrag kan helpen om de goede interventies te kiezen. En om te stimuleren dat inwoners hun spullen inleveren voor hergebruik, tweedehands kopen of repareren.
Wat we daaraan doen
De toolkit ‘starten met een circulair ambachtscentrum’ kan je helpen om naar andere partijen te communiceren. Er zijn verschillende gedragsexperts aangesloten bij het programma die meedenken over de effectiviteit van interventies op basis van de literatuur. Er zijn ook gedragsonderzoeken gepubliceerd, zoals over het vergroten van de afzet van tweedehands meubels. Daarnaast worden later in 2024 een aantal gedragspilots uitgevoerd.
Wat beter kan
We zouden beter in kaart kunnen brengen welke landelijke campagnes er lopen op relevante thema’s, zodat CA hierbij kunnen aansluiten.
